.png)
Xuyên tâm liên - Cây thuốc nam chữa bệnh viêm đường hô hấp
Xuyên tâm liên là loại dược liệu quý, phổ biến được dùng nhiều trong các bài thuốc dân gian, đông y cho rằng đây là thần dược trị ‘bách bệnh’. Thực hư chuyện này ra sao? Tác dụng thật sự của cây xuyên tâm liên là gì? Cùng đi sâu và tìm hiểu về tác dụng đặc biệt là khả năng chữa bệnh viêm đường hô hấp của loại cây này với chúng tôi tại đây nhé!
Cây xuyên tâm liên là gì?
Xuyên tâm liên, tên khoa học là Andrographis paniculata thuộc họ Ô rô (Acanthaceae), hay còn được gọi là cây lá đắng, khổ đờm thảm, công cộng, lam khái liên, nhất kiến kỷ, khô đảm thảo,..., là vị thuốc quý thường được dùng rộng rãi trong y học cổ truyền. Xuyên tâm liên có nguồn gốc từ Ấn Độ và Sri Lanka sau đó được du nhập vào Đông Nam Á trong đó có Việt Nam, các quốc gia Nam Á, miền nam Trung Quốc, Trung Mỹ, Úc và các nước Châu Phi. Ở Việt Nam hiện nay, cây xuyên tâm liên chủ yếu được trồng nhỏ lẻ ở một số khu vực như: Hà Nội, Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Bình,...
Xuyên tâm liên là cây thân thảo, cao khoảng 30-80cm, thân cây có nhiều đốt, cành lá mọc đối. Lá xuyên tâm liên có hình mác thuôn dài, hoa nhỏ màu trắng, mọc thành chùm, quả dài khoảng 15mm. Xuyên tâm liên là 1 trong 70 vị thuốc được Bộ Y tế khuyến khích trồng.
Toàn bộ phần thân trên mặt đất của cây xuyên tâm liên được dùng để làm thuốc, trong đó lá cây xuyên tâm liên dùng làm nước tắm có tác dụng chữa bệnh ngoài da, chữa nấm, viêm da dị ứng,...
Xuyên tâm liên trị bệnh gì?
Theo đông y, Xuyên tâm liên có vị đắng, tính hàn, quy vào kinh phế, vị, đại tràng và tiểu trường, nghĩa là xuyên tâm liên có tác dụng đối với các bệnh:
- Các bệnh liên quan đến hệ hô hấp, hỗ trợ điều trị các bệnh về phổi như viêm phế quản, viêm phổi, ho hen suyễn;
- Hỗ trợ hệ tiêu hóa khỏe mạnh
- Thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu, hỗ trợ điều trị các bệnh như táo bón, tiêu chảy, bí tiểu tiện.
Tác dụng trị bệnh của xuyên tâm liên
Nhiều nghiên cứu khoa học cho thấy tác dụng của xuyên tâm liên dược liệu bao gồm:
- Kháng khuẩn, kháng virus, nấm, ký sinh trùng[3]
- Kháng viêm
- Chống oxy hóa
- Ức chế virus SARS-CoV-2 [1][2]: Trong công văn số 1206/BYT-YDCT, ngày 17/3/2020 của Bộ Y tế về việc tăng cường phòng chống dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do SARS-CoV-2 gât lên bằng thuốc và các phương pháp y học cổ truyền đã đưa ra một số bài thuốc để phòng và điều trị Covid-19 như: Ngân kiều tán, Ngân kiền tán gia giảm, Ma hạch thạch cam thang và Cát căn Cầm liên thang, cả 4 bài thuốc này đều có xuyên tâm liên
Tác dụng của xuyên tâm liên trong điều trị viêm đường hô hấp
Xuyên tâm liên được biết đến như một vị thuốc trong y học cổ truyền dùng để chữa các bệnh đường hô hấp như cảm sốt, cúm, ho, viêm họng, sưng amidan, viêm phế quản, viêm phổi,... nhờ đặc tính kháng khuẩn và kháng virus phổ rộng của loài cây này.
Xuyên tâm liên trong điều trị Covid-19
Tại Ấn Độ, kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học thuộc Trường cao đẳng dược JSS (2020)[4] cho thấy, Andrographolide và Dihydroxy dimethoxyflavone có trong xuyên tâm liên có tác dụng đối với virus SARS-CoV-2 bằng cách ức chế enzyme protease của virus (enzyme đóng vai trò thiết yếu trong quá trình nhân đôi và sao chép bộ gen của SARS-CoV-2) trên thử nghiệm mô phỏng. Nghiên cứu cũng cho thấy Andrographolide từ xuyên tâm liên là hợp chất đầy hứa hẹn có tiềm năng sử dụng chống lại bệnh dịch.
Tác dụng của xuyên tâm liên trong điều trị Covid-19
Tại Thái Lan, cuộc thử nghiệm lâm sàng đầu tiên về tác dụng của xuyên tâm liên đã được Viện Nghiên cứu y học cổ truyền Thái Lan (2020) [5] tiến hành trên những bệnh nhân có triệu chứng nhiễm Covid-19 nhẹ. Người bệnh được cho uống 180mg Xuyên tâm liên/ngày, chia đều làm 3 lần/ ngày, liên tục trong 5 ngày. Cuộc thử nghiệm cho kết quả khả quan, trong vòng 3 ngày kể từ khi sử dụng tình trạng sức khỏe của các tình nguyện viên sử dụng xuyên tâm liên đều được cải thiện. Mọi triệu chứng của tình nguyện viên biến mất sau 5 ngày thử nghiệm mà không xuất hiện tác dụng phụ.
Các kết quả trên cho thấy, Xuyên tâm liên là vị thuốc tiềm năng trong việc phòng chống Covid-19.
Xuyên tâm liên chữa viêm phế quản, viêm phổi
Andrographolide được nghiên cứu và biết đến với khả năng kháng khuẩn, chống viêm, hơn nữa, hợp lực giữa Andrographolide và các chất khác có trong xuyên tâm liên được xác định là chất chống viêm an toàn và hiệu quả, có tác dụng đối với viêm đường hô hấp trên, giảm các yếu tố gây viêm khi bị nhiễm virus. Hiện nay, nhu cầu sử dụng thuốc có nguồn gốc từ thiên nhiên ở nước ta ngày càng tăng do tình trạng kháng thuốc kháng sinh báo động, xuyên tâm liên với hoạt chất Andrographolide với khả năng điều trị nhiễm khuẩn đường hô hấp trên ngày càng được quan tâm.
Xuyên tâm liên có tác dụng điều trị viêm phế quản
Phân tích thành phần hóa học của xuyên tâm liên của các nhà nghiên cứu tại Cần Thơ[6] cho thấy Xuyên tâm liên bao gồm diterpene với phân nhóm diterpen lacton được chứng minh có khả năng:
- Kháng viêm giúp giảm viêm ở các ống dẫn khí, giúp giảm sưng tấy và tiết chất nhầy.
- Kháng khuẩn có thể giúp tiêu diệt vi khuẩn gây ra viêm phế quản.
- Chống oxy hóa giúp bảo vệ phổi khỏi tác hại của các gốc tự do, có thể góp phần gây ra viêm phế quản.
Tăng cường hệ miễn dịch
Andrographolide có trong Xuyên tâm liên có khả năng kích thích hệ miễn dịch, giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh hiệu quả hơn. Cơ chế tác dụng của Andrographolide bao gồm tác dụng kích thích sản xuất kháng thể, tăng cường miễn dịch, tăng chỉ số thực bào, kích thích tăng sản xuất interleukin-2 ở tế bào lympho[7], tăng cường hoạt động của tế bào miễn dịch, từ đó tăng cường hệ miễn dịch tổng thể, bảo vệ sức khỏe hỗ trợ người sử dụng chống lại bệnh viêm đường hô hấp, hỗ trợ phục hồi sau bệnh.
> Xem thêm: Lá hen - Khắc tinh của bệnh phổi mạn tính
Một số bài thuốc từ xuyên tâm liên
Ngân kiều tán
Bài thuốc Ngân kiều tán là một bài thuốc y học cổ truyền được sử dụng để điều trị các bệnh do ôn tà gây ra, bao gồm cảm cúm, viêm phế quản, viêm họng, sởi, quai bị,... Bài thuốc này có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tuyên phế, hóa đờm.
Thành phần
- Ngân hoa: 12g
- Liên kiều: 12g
- Cát cánh: 10g
- Kim ngân hoa: 10g
- Bạc hà: 6g
- Kinh giới: 6g
- Đạm đậu xị: 6g
- Cam thảo: 4g
Bài thuốc Ngân kiều tán
Hướng dẫn sử dụng
- Sắc tất cả các vị thuốc với 500ml nước, chia làm 3 lần uống trong ngày.
- Có thể thêm hoặc bớt các vị thuốc tùy theo tình trạng bệnh lý cụ thể.
- Uống thuốc khi còn ấm.
- Nên uống thuốc trước bữa ăn 30 phút hoặc sau bữa ăn 1 tiếng.
- Nên kiêng ăn thức ăn lạnh, tanh, chua, cay trong khi sử dụng thuốc.
Ngân kiều tán gia giảm
Bài thuốc Ngân kiều tán gia giảm là một bài thuốc được bào chế dựa trên bài thuốc cổ truyền Ngân kiều tán, được gia giảm thêm một số vị thuốc để phù hợp với từng bệnh lý cụ thể.
Thành phần gia giảm
Các vị thuốc có thể được gia giảm thêm tùy theo bệnh lý cụ thể, ví dụ:
- Bệnh do ôn tà thấp nhiệt: Gia thêm: Xuyên tâm liên 12g, Thanh hao hoa vàng 12g.
- Bệnh do ôn tà khái nhiệt: Gia thêm: Ma hoàng 6g, Quế chi 6g, Táo nhân 10g.
- Bệnh do ôn tà ho nhiều: Gia thêm: Hạnh nhân 6g, Trần bì 6g.
- Bệnh do ôn tà lở miệng: Gia thêm: Bồ công anh 12g, Kim ngân hoa 12g.
Hướng dẫn sử sụng
- Sắc tất cả các vị thuốc với lượng nước phù hợp, chia làm 3 lần uống trong ngày.
- Liều lượng nước sắc có thể điều chỉnh tùy theo độ tuổi và tình trạng bệnh lý của người bệnh.
- Uống thuốc khi còn ấm.
- Nên uống thuốc trước bữa ăn 30 phút hoặc sau bữa ăn 1 tiếng.
- Nên kiêng ăn thức ăn lạnh, tanh, chua, cay trong khi sử dụng thuốc.
Ma hạch thạch cam thang
Ma Hạnh Thạch Cam Thang là một bài thuốc cổ phương trong y học cổ truyền, được sử dụng để điều trị các chứng ho suyễn, khó thở, khò khè, họng miệng khô rát, rêu lưỡi mỏng trắng hoặc vàng, mạch phù hoạt mà sác. Bài thuốc có tác dụng tuyên phế, thanh nhiệt, giáng khí, bình suyễn.
Thành phần
- Ma hoàng: 8 - 12g
- Hạnh nhân: 6 - 12g
- Cam thảo: 2 - 4g
- Thạch cao: 8 - 12g (sắc trước)
Sử dụng bài thuốc ma hạch thạch cam thang điều trị ho suyễn, khó thở
Hướng dẫn sử dụng
- Sắc Thạch cao với 500ml nước còn 200ml.
- Cho Ma hoàng, Hạnh nhân, Cam thảo vào sắc tiếp đến khi còn 100ml.
- Chia làm 3 lần uống trong ngày, khi ấm.
- Uống thuốc khi còn ấm.
- Nên uống thuốc trước bữa ăn 30 phút hoặc sau bữa ăn 1 tiếng.
- Nên kiêng ăn thức ăn lạnh, tanh, chua, cay trong khi sử dụng thuốc.
Ma Hạnh Thạch Cam Thang là một bài thuốc hiệu quả trong điều trị các chứng ho suyễn, khó thở, khò khè. Tuy nhiên, cần lưu ý:
- Ma hoàng là vị thuốc có độc tính cao, cần được bào chế đúng cách trước khi sử dụng.
- Nên sắc thuốc nhỏ lửa để tránh hao hụt dược chất.
- Nên theo dõi tình trạng bệnh trong quá trình sử dụng thuốc. Nếu có bất kỳ biểu hiện bất thường nào, cần ngừng sử dụng thuốc và đưa bệnh nhân đi khám bác sĩ.
Bài thuốc Ma Hạnh Thạch Cam Thang cần được sử dụng dưới sự hướng dẫn của bác sĩ hoặc thầy thuốc YHCT có chuyên môn để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
> Có thể bạn quan tâm: Hải tảo - Vị thuốc quý bảo vệ đường hô hấp trước khói bụi, ô nhiễm
Cát căn Cầm liên thang
Bài thuốc Cát Căn Cầm Liên Thang là một bài thuốc y học cổ truyền được sử dụng để điều trị các bệnh do nhiệt tà gây ra, bao gồm cảm sốt, viêm họng, viêm phế quản, lỵ, tiêu chảy,... Bài thuốc này có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tả hãn, lợi tiểu.
Thành phần
- Cát căn: 12g
- Cầm liên: 6g
- Hoàng liên: 4g
- Cam thảo: 4g
Hướng dẫn sử dụng
- Sắc tất cả các vị thuốc với 500ml nước, chia làm 3 lần uống trong ngày.
- Có thể thêm hoặc bớt các vị thuốc tùy theo tình trạng bệnh lý cụ thể.
- Uống thuốc khi còn ấm.
- Nên uống thuốc trước bữa ăn 30 phút hoặc sau bữa ăn 1 tiếng.
- Nên kiêng ăn thức ăn lạnh, tanh, chua, cay trong khi sử dụng thuốc.
Bài thuốc Cát Căn Cầm Liên Thang là một bài thuốc hiệu quả trong điều trị các bệnh do nhiệt tà gây ra. Tuy nhiên, cần sử dụng thuốc đúng cách và theo hướng dẫn để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
Lưu ý khi sử dụng xuyên tâm liên
- Trước khi bắt đầu sử dụng bất kỳ sản phẩm từ Xuyên tâm liên, hãy thảo luận với bác sĩ để phù hợp tình trạng sức khỏe cụ thể và các yếu tố cá nhân.
- Nếu Xuyên tâm liên gây ra bất kỳ phản ứng phụ nào, ngừng sử dụng ngay lập tức và thảo luận với bác sĩ.
- Tuân thủ liều lượng được đề xuất hoặc hướng dẫn của chuyên gia y tế. Không tự y áp dụng mức liều cao hơn mà không có sự giám sát.
- Phụ nữ có thai, đang cho con bú, trẻ em, người già hoặc những người có các bệnh lý đặc biệt, nên thảo luận với bác sĩ trước khi sử dụng.
- Nếu sử dụng dạng chiết xuất hoặc sản phẩm thuốc, hãy chắc chắn rằng bạn đang sử dụng sản phẩm chất lượng từ nguồn đáng tin cậy.
Trên đây là một số thông tin về xuyên tâm liên mà An Phế Thái Minh muốn cung cấp cho bạn đọc, hy vọng những thông tin này là bổ ích đối với bạn. Cảm ơn các bạn đã đón đọc, chúc các bạn sức khỏe!
Tài liệu tham khảo:
[1] Giang, P.T. (2021), The effect of Xuyen Tam Lien in the prevention of Covid-19, Vietnam Science and Technology, No. 06
[2] Natarajan Arul Murugan, Chitra Jeyaraj Pandian, and Jeyaraman Jeyakanthan (2021), Computational investigation on Andrographis paniculata phytochemicals to evaluate their potency against SARS-CoV-2 in comparison to known antiviral compounds in drug trials, journal of biomolecular structure and dynamics, vol.39, no.12, 4415-4426
[3] T.S Phùng Tuấn Giang(2021), Chủ tịch Viện Nghiên cứu phát triển y dược cổ truyền Việt Nam, Tác dụng của Xuyên tâm liên trong phòng chống Covid-19, Tạp chí Khoa học và công nghệ Việt Nam, số 6, Trang 56-57
[4] Kalirajan Rajagopal, et al. (2020), Activity of phytochemical constituents of Curcuma longa (turmeric) and Andrographis paniculata against coronavirus (Covid-19): an in silico approach, Future Journal of Pharmaceutical Sciences, 6, DOI: 10.1186/ s43094-020-00126-x.
[6] Nguyễn Thị Ngọc Huệ và cộng sự (2023), Thành phần hóa học, khả năng kháng khuẩn và kháng oxy hóa của Xuyên tâm liên Andrographis paniculata (Burm.f) nees phân bố ở Cần Thơ, Sóc Trăng và An Giang, Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ, Tập 59, số 3A, 57-63
[7] Phạm Thị Nguyệt Hằng và cộng sự (2021), Xuyên tâm liên: tổng quan về thành phần hóa học và tác dụng dược lý, Tạp chí dược liệu, tập 26, số 4/2021, trang 211-216
.jpg)
.webp){kind=small}
