Khám phá bí ẩn hệ hô hấp: Sự thật thú vị có thể bạn chưa biết

Bạn có bao giờ tò mò về những bí ẩn ẩn chứa bên trong cơ thể con người? Bạn có biết, hô hấp nhiều hơn chỉ đơn giản là hít vào và thở ra mà là một quá trình phức tạp hơn rất nhiều với sự phối hợp hoạt động của nhiều cơ quan trong hệ hô hấp. Hãy cùng khám phá những bí ẩn này và hiểu rõ hơn về cơ thể của chính mình!

Hệ hô hấp gồm những cơ quan nào?

Tất cả các tế bào trong cơ thể đều cần oxy để hoạt động, chúng sử dụng oxy cho các hoạt động sống và thải ra carbon dioxide. Hô hấp là quá trình trao đổi khí, đưa khí oxy vào cơ thể (hít vào) và đưa carbon dioxide ra khỏi cơ thể (thở ra). Hệ hô hấp bao gồm các bộ phận chính là:

• Mũi
• Miệng và khoang miệng
• Xoang
• Họng
• Thanh quản
• Khí quản 
• Phế quản
• Phổi
• Cơ hoành

Hệ hô hấp gồm những cơ quan nào?

Đường hô hấp trên

Đường hô hấp trên chịu trách nhiệm đưa không khí vào cơ thể và giúp không khí di chuyển về phổi để lấy khí Oxy, đường hô hấp trên cũng giúp lọc bụi và vi khuẩn từ không khí, bổ sung độ ẩm và làm nóng không khí mà bạn hít vào. Đường hô hấp trên bao gồm mùi và khoang mũi, xoang, miệng, họng và thanh quản

Nhiễm trùng đường hô hấp trên là những bệnh thường gặp đặc biệt ở những đối tượng có hệ miễn dịch yếu như trẻ em hoặc người già. Một số bệnh nhiễm trùng đường hô hấp trên bó thể kể đến như:

• Cảm cúm: Cúm A, Cúm B, Cúm C, Cúm gia cầm,...
• Viêm nắp thanh quản
• Viêm thanh quản
• Viêm họng
• Viêm xoang

Đường hô hấp dưới

Đường hô hấp dưới gồm khí quản, phế quản và phổi. Khí quản, phế quản và tiểu phế quản tạo thành cây khi quán, từ cá đường ống lớn đến một loạt các đường ống nhỏ dần để vận chuyển không khí từ đường hô hấp trên đến các phế nang trong phổi.

Đường hô hấp dưới

Nhiễm trùng đường hô hấp dưới gây ra các bệnh viêm phế quản, viêm tiểu phế quản, viêm phổi,... thường do vi khuẩn hoặc virus xâm nhập và tác động trực tiếp đến cơ thể. Những bệnh này dễ lây lan khi hắt hoi, ho hoặc chạm vào bề mặt bị nhiễm vi trùng

Chúng ta hít thở như thế nào?

Khi bạn hít vào, cơ hoành di chuyển xuống phía bụng và các cơ xương sườn kéo xương sườn lên trên và ra ngoài. Điều này làm cho khoang ngực lớn hơn và đẩy không khí qua mũi hoặc miệng vào phổi. Khi thở ra, cơ hoành di chuyển lên trên và các cơ thành ngực giãn ra, khiến khoang ngực nhỏ lại và đẩy không khí ra khỏi hệ hô hấp qua mũi hoặc miệng.

Chúng ta hít thở như thế nào

Với mỗi lần hít vào, không khí sẽ lấp đầy hàng triệu phế nang, được khuếch tán và di chuyển từ phế nang vào máu thông qua các mao mạch ở thành phế nang. Khi vào máu, oxy sẽ được hấp thụ bởi huyết sắc tố trong các tế bào hồng cầu. Máu giàu oxy này sau đó sẽ quay trở lại tim, bơm máu qua các động mạch đến các mô cần oxy khắp cơ thể.

Trong các mao mạch của các mô cơ thể, oxy được giải phóng khỏi huyết sắc tố và di chuyển vào tế bào. Carbon dioxide, được tạo ra bởi các tế bào khi chúng thực hiện công việc của mình, di chuyển ra khỏi tế bào vào các mao mạch, hòa tan phần lớn trong huyết tương. Máu giàu carbon dioxide sau đó quay trở lại tim qua tĩnh mạch, từ tim, máu này được bơm đến phổi, nơi carbon dioxide đi vào phế nang để thở ra.

“Có thể bạn chưa biết: mỗi phút, chúng ta hít thở trung bình 12 lần và mỗi lần hít vào, cơ hoành sẽ co lại 20 lần”

Chức năng của hệ hô hấp

Ngoài chức năng chính là hít thở, hệ hô hấp còn có khả năng:

• Làm ấm và bổ sung độ ẩm không khí sao cho phù hợp với nhiệt độ và độ ẩm cần thiết của cơ thể
• Bảo vệ cơ thể khỏi bụi bẩn, vi khuẩn có hại hoặc chất kích thích xâm nhập nhờ lông mao ở mũi. Ngoài ra, hệ hô hấp còn có khả năng đẩy bụi, vi khuẩn ra khỏi cơ thể thông qua cơ chế ho và hắt xì
• Nói chuyện thông qua dây thanh quản ở họng
• Cảm nhận mùi

“Có thể bạn đã biết: Lông mũi, lông mao và chất nhầy trong đường hô hấp có tác dụng ngăn chặn bụi bẩn, vi khuẩn, virus xâm nhập vào cơ thể, bảo vệ sức khỏe của bạn.”

Một số bệnh hô hấp nên biết

Hệ hô hấp đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự sống và sức khỏe của con người. Tuy nhiên, hệ hô hấp cũng dễ bị tổn thương bởi các tác nhân gây hại như virus, vi khuẩn, bụi bẩn, hóa chất,... dẫn đến các bệnh lý hô hấp. Dưới đây là một số bệnh về hô hấp:

• Hen suyễn. Đường thở của bạn bị thu hẹp và tạo ra quá nhiều chất nhầy.
• Giãn phế quản. Viêm và nhiễm trùng làm cho thành phế quản của bạn dày hơn.
• Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính ( COPD ). Tình trạng lâu dài này trở nên tồi tệ hơn theo thời gian. Nó bao gồm viêm phế quản và khí thũng.

Các bệnh về đường hô hấp

• Viêm phổi. Nhiễm trùng gây viêm trong phế nang của bạn. Chúng có thể chứa đầy chất lỏng hoặc mủ.
• Bệnh lao. Vi khuẩn gây ra nhiễm trùng nguy hiểm này. Nó thường ảnh hưởng đến phổi của bạn nhưng cũng có thể liên quan đến thận, cột sống hoặc não của bạn.
• Ung thư phổi . Các tế bào trong phổi của bạn thay đổi và phát triển thành khối u. Điều này thường xảy ra do hút thuốc hoặc các hóa chất khác mà bạn hít phải.
• Bệnh xơ nang. Căn bệnh này là do gen của bạn có vấn đề và trở nên trầm trọng hơn theo thời gian. Nó gây nhiễm trùng phổi không biến mất.
• Tràn dịch màng phổi. Quá nhiều chất lỏng tích tụ giữa các mô lót phổi và ngực của bạn.
• Xơ hóa phổi tự phát. Mô phổi của bạn bị sẹo và không thể hoạt động như bình thường.
• Bệnh sarcoid. Các khối tế bào viêm nhỏ được gọi là dạng u hạt, thường ở phổi và các hạch bạch huyết.

Phòng ngừa bệnh đường hô hấp

Hệ hô hấp đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự sống của con người và cũng rất dễ bị tổn thương do đó, việc phòng ngừa các bệnh về đường hô hấp là vô cùng quan trọng. Dưới đây là một số biện pháp hiệu quả để phòng ngừa bệnh đường hô hấp:

• Không hút thuốc và hạn chế tiếp xúc với khói bụi, thuốc lá
• Tập thể dục thường xuyên giúp tăng sức khỏe tổng thể, tăng cường sức đề kháng
• Uống nhiều nước, giúp làm loãng đờm và dễ dàng tống ra khỏi cơ thể, hạn chế việc bị nhiễm trùng
• Khám sức khỏe định kỳ
• Tránh tiếp xúc nhiều với môi trường bị ô nhiễm
• Dọn dẹp nhà cửa thường xuyên
• Tập các bài tập thở để cải thiện chức năng phổi
• Rửa tay thường xuyên 

Một số sự thật thú vị về đường hô hấp

Phổi bể chứa không khí khổng lồ

• Bạn biết chưa, phổi có thể chứa đựng lượng không khí gấp 10 lần dung tích của nó. Khi hít vào, phổi căng phồng và dãn ra như quả bóng bay chứa đầy không khí và xẹp lại để đẩy carbon dioxide ra ngoài khi thở ra.
• Bề mặt trao đổi không khí trong phổi rộng gấp 70 lần diện tích da của cơ thể, nhờ đó có thể tối ưu quá trình trao đổi khí, giúp cơ thể luôn được cung cấp đủ khí oxy để duy trì hoạt động của cơ thể
• Mỗi phút, phổi lọc đến 5 lít máu, loại bỏ khí CO2 và cung cấp O2 cho cơ thể
• Phổi có thể cảm nhận được sự thay đổi về nhiệt độ và độ ẩm không khí, khi hít vào không khí lạnh phổi sẽ co lại để giảm lượng khí lưu thông, tránh cơ thể bị mất nhiệt và giãn ra khi hít vào không khí ấm

Sự thật thú vị về phổi

• Phổi trái nhỏ hơn và có phần “lường biếng” hơn phổi phải vì tim chiếm một phần không gian bên trái ngực và con người có thể sống sót với chỉ một lá phổi khỏe mạnh.
• Hắt hơi có thể đạt tốc độ lên đến 160 km/h, đủ mạnh để đẩy đến 100.000 vi khuẩn ra khỏi cơ thể.
• Các tế bào biểu mô trong đường hô hấp có khả năng tái tạo liên tục, giúp thay thế các tế bào bị tổn thương. Nhờ vậy, phổi luôn được giữ trong trạng thái hoạt động tốt nhất.
• Kỷ lục nín thở lâu nhất thuộc về Stig Severinsen, người Đan Mạch, với thời gian 22 phút 22 giây.

Cơ hoành - cố máy mạnh mẽ của cơ thể

• Cơ hoành là cơ bắp mạnh nhất trong cơ thể con người, tạo ra lực lên đến 1500 Newton, đủ sức nâng một chiếc xe hơi nhỏ.
• Nhờ sự co bóp nhịp nhàng của cơ hoành, mỗi ngày chúng ta có thể hít vào khoảng 12.000 lít không khí, gấp 8 lần thể tích cơ thể.
• Quá trình hít thở diễn ra liên tục và tự động, ngay cả khi chúng ta ngủ hay không ý thức được.

Trên đây là một số thông tin thú vị về hệ hô hấp mà An Phế Thái Minh muốn đem đến cho bạn. Hy vọng những thông tin này là hữu ích đối với bạn. Chúc bạn luôn có một hệ hô hấp khỏe mạnh, cảm ơn bạn đã đón đọc. 

Tài liệu tham khảo:

• Professional, C. C. M. (n.d.). Respiratory system. Cleveland Clinic. https://my.clevelandclinic.org/health/body/21205-respiratory-system
• Phổi và Hệ hô hấp (dành cho thanh thiếu niên) – Nemours KidsHealth. (n.d.). https://kidshealth.org/en/teens/lungs.html
• Seed, S. (2002, February 11). Respiratory system. WebMD. https://www.webmd.com/lung/how-we-breathe