Corticoid và ứng dụng của Corticoid trong điều trị bệnh hô hấp

Bệnh hô hấp là một vấn đề sức khỏe phổ biến, ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi. Corticoid là một nhóm thuốc được sử dụng rộng rãi trong điều trị nhiều bệnh hô hấp do khả năng chống viêm, ức chế miễn dịch hiệu quả. Tuy nhiên, việc sử dụng Corticoid cần tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ để đạt hiệu quả điều trị cao và hạn chế tác dụng phụ. Cùng tìm hiểu về Corticoid ngay tại đây nhé!

Corticoid là gì?

Corticoid là một nhóm thuốc thuộc nhóm steroid, có cấu trúc và hoạt động tương tự như hormone cortisol do cơ thể sản xuất. Corticoid được sử dụng rộng rãi trong y học, đặc biệt là trong điều trị các bệnh lý liên quan đến tình trạng viêm và rối loạn miễn dịch.

Lịch sử hình thành và phát triển

Năm 1929, Corticoid lần đầu tiên được chiết xuất từ tuyến thượng thận bò bởi Edward Kendall. Sau đó, các nhà khoa học đã tổng hợp được nhiều loại Corticoid khác với hiệu quả cao hơn và ít tác dụng phụ hơn. Corticoid tổng hợp đầu tiên là prednisone được tổng hợp vào năm 1950, tiếp theo là dexamethasone vào năm 1953.

Cấu trúc hóa học

Corticoid có cấu trúc chung gồm 4 vòng steroid, trong đó vòng A là vòng thơm benzene. Cấu trúc này giúp Corticoid liên kết với thụ thể glucocorticoid trong tế bào và phát huy tác dụng.

Cấu trúc hóa học của Corticoid

Phân loại

Corticoid được phân loại thành hai nhóm chính:

• Corticoid tự nhiên: Hydrocortison, một loại hormone steroid được sản xuất tự nhiên bởi tuyến thượng thận trong cơ thể con người là Corticoid tự nhiên duy nhất được sử dụng trong y học.
• Corticoid tổng hợp: Prednisone, dexamethasone, beclomethasone, budesonide, fluticasone,... là một số loại Corticoid tổng hợp phổ biến.

Ngoài ra, Corticoid còn được phân loại theo tác dụng thành hai nhóm:

• Glucocorticoid: Có tác dụng chống viêm, ức chế miễn dịch.
• Mineralocorticoid: Có tác dụng điều hòa cân bằng điện giải.

Ứng dụng trong lĩnh vực y học

Corticoid là thuốc chống viêm, ức chế miễn dịch hiệu quả, được sử dụng rộng rãi trong điều trị nhiều bệnh lý, bao gồm:

• Hen suyễn: Corticoid dạng hít là lựa chọn hàng đầu trong điều trị hen suyễn mãn tính, giúp kiểm soát các triệu chứng hen, ngăn ngừa cơn hen cấp. Corticoid dạng uống có thể sử dụng trong các trường hợp hen suyễn nặng hoặc không đáp ứng tốt với Corticoid dạng hít.
• Viêm phế quản mãn tính: Corticoid dạng hít giúp giảm viêm, cải thiện chức năng phổi, giảm các đợt cấp và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.
• Viêm mũi dị ứng: Corticoid dạng xịt mũi giúp giảm nghẹt mũi, chảy nước mũi, hắt hơi, ngứa mũi hiệu quả.
• Viêm xoang: Corticoid dạng xịt mũi hoặc uống giúp giảm viêm, sưng tấy niêm mạc xoang, cải thiện tình trạng tắc nghẽn, đau nhức do viêm xoang.
• Viêm khớp dạng thấp: Corticoid giúp giảm viêm, giảm đau, cải thiện chức năng khớp.
• Lupus ban đỏ: Corticoid giúp kiểm soát các triệu chứng của bệnh như phát ban, đau khớp, sưng tấy.
• Ung thư: Một số loại Corticoid được sử dụng để điều trị một số loại ung thư như ung thư máu, ung thư bạch cầu.

Corticoid trong điều trị các bệnh đường hô hấp

Corticoid là nhóm thuốc chủ lực trong điều trị nhiều bệnh hô hấp do khả năng chống viêm, ức chế miễn dịch hiệu quả. Nhờ tác dụng này, Corticoid giúp kiểm soát các triệu chứng bệnh, cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh một cách đáng kể.

Ứng dụng của Corticoid trong điều trị các bệnh về đường hô hấp

Corticoid đa dạng trong các dạng bào chế

Corticoid có nhiều dạng bào chế khác nhau để đáp ứng nhu cầu điều trị đa dạng:

• Viên nén, viên nang: Dạng phổ biến, dễ sử dụng, thường dùng cho các bệnh lý cần điều trị lâu dài.
• Thuốc hít: Dạng bào chế trực tiếp tại đường hô hấp, hiệu quả cao trong điều trị hen suyễn, viêm phế quản mãn tính, viêm mũi dị ứng, viêm xoang.
• Thuốc xịt mũi: Tiện lợi, dễ sử dụng, tác dụng nhanh, thường dùng trong điều trị viêm mũi dị ứng, viêm xoang.
• Thuốc tiêm bắp, tiêm tĩnh mạch: Dùng trong trường hợp bệnh nặng, cần tác dụng nhanh hoặc không thể sử dụng các dạng bào chế khác.

Một số sản phẩm Corticoid phổ biến:

• Thuốc hít: Beclomethasone, Budesonide, Fluticasone,...
• Thuốc xịt mũi: Mometasone, Fluticasone,...
• Viên nén: Prednisone, Dexamethasone,...

Cơ chế hoạt động "kỳ diệu" của Corticoid

Corticoid là nhóm thuốc chủ lực trong điều trị nhiều bệnh hô hấp do khả năng chống viêm, ức chế miễn dịch hiệu quả. Cơ chế hoạt động của Corticoid trong điều trị bệnh hô hấp có thể tóm tắt như sau:

• Liên kết với thụ thể glucocorticoid (GR): Corticoid sau khi được đưa vào cơ thể sẽ di chuyển vào tế bào và liên kết với thụ thể glucocorticoid (GR) nằm trong nhân tế bào. GR có vai trò như một công tắc, khi Corticoid liên kết với GR, nó sẽ kích hoạt một loạt các phản ứng sinh hóa dẫn đến tác dụng chống viêm và ức chế miễn dịch.
• Ức chế hoạt động của NF-kB: NF-kB là một yếu tố phiên mã quan trọng trong quá trình viêm. Khi NF-kB được kích hoạt, nó sẽ kích thích sản xuất các chất gây viêm như prostaglandin, leukotriene, cytokine, v.v. Corticoid khi liên kết với GR sẽ ức chế hoạt động của NF-kB, từ đó giảm sản xuất các chất gây viêm và giảm phản ứng viêm.
• Ức chế sự di chuyển của các tế bào miễn dịch: Corticoid ức chế sự di chuyển của các tế bào miễn dịch như bạch cầu trung tính, đại thực bào, lympho bào đến các vị trí viêm. Nhờ vậy, Corticoid giúp giảm số lượng tế bào miễn dịch tại các vị trí viêm, góp phần giảm phản ứng viêm.
• Ức chế sự sản xuất của các chất trung gian miễn dịch: Corticoid ức chế sự sản xuất của các chất trung gian miễn dịch như histamine, chemokine, cytokine. Các chất trung gian miễn dịch này đóng vai trò quan trọng trong việc kích hoạt và duy trì phản ứng viêm, do đó, việc ức chế sản xuất các chất trung gian miễn dịch giúp Corticoid giảm hiệu quả phản ứng viêm.
• Tăng cường sản xuất lipoxin: Lipoxin là một loại chất có tác dụng chống viêm và giảm phù nề. Corticoid kích thích sản xuất lipoxin, từ đó giúp tăng cường khả năng chống viêm và giảm phù nề trong các bệnh hô hấp.

Nhờ những tác động này, Corticoid mang lại nhiều lợi ích cho bệnh nhân:

• Giảm viêm: Corticoid giúp giảm viêm trong đường hô hấp, từ đó làm giảm các triệu chứng như ho, khò khè, khó thở, đau tức ngực.
• Giảm tiết chất nhầy: Corticoid giúp giảm tiết chất nhầy trong đường hô hấp, giúp bệnh nhân thở dễ dàng hơn.
• Ức chế miễn dịch: Corticoid giúp ức chế phản ứng miễn dịch quá mức, từ đó giảm nguy cơ dị ứng và tự miễn.

Corticoid được sử dụng để điều trị một số bệnh hô hấp phổ biến

• Hen suyễn: Corticoid dạng hít là "vũ khí" chủ lực trong điều trị hen suyễn mãn tính, giúp kiểm soát các triệu chứng hen, ngăn ngừa cơn hen cấp hiệu quả. Corticoid dạng uống có thể sử dụng trong các trường hợp hen suyễn nặng hoặc không đáp ứng tốt với corticoid dạng hít.
• Viêm phế quản mãn tính: Corticoid dạng hít giúp giảm viêm, cải thiện chức năng phổi, giảm các đợt cấp và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.
• Viêm mũi dị ứng: Corticoid dạng xịt mũi giúp giảm nghẹt mũi, chảy nước mũi, hắt hơi, ngứa mũi hiệu quả.
• Viêm xoang: Corticoid dạng xịt mũi hoặc uống giúp giảm viêm, sưng tấy niêm mạc xoang, cải thiện tình trạng tắc nghẽn, đau nhức do viêm xoang.

Corticoid - "Con dao hai lưỡi" nếu sử dụng sai cách

Mặc dù mang lại nhiều lợi ích, Corticoid cũng tiềm ẩn nguy cơ tác dụng phụ nếu sử dụng sai cách hoặc quá liều:

Tác dụng phụ thường gặp:

• Yếu cơ, loãng xương, tăng cân
• Da mỏng manh, rạn da
• Rối loạn tiêu hóa

Corticoid khiên da mỏng manh, lộ mao mạch

Tác dụng phụ hiếm gặp:

• Nhiễm trùng
• Đục thủy tinh thể
• Tăng nguy cơ loét dạ dày tá tràng

Do vậy, việc sử dụng Corticoid cần tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ để đạt hiệu quả điều trị cao và hạn chế tác dụng phụ.

Một số lưu ý khi sử dụng Corticoid:

• Tuân thủ tuyệt đối hướng dẫn của bác sĩ: Sử dụng đúng theo chỉ định của bác sĩ, không tự ý tăng giảm liều lượng, thay đổi cách sử dụng hoặc ngừng thuốc đột ngột.
• Theo dõi sức khỏe định kỳ: Khám sức khỏe định kỳ để theo dõi tình trạng sức khỏe, phát hiện sớm các tác dụng phụ và điều chỉnh liều lượng thuốc phù hợp.
• Thông báo cho bác sĩ về tiền sử bệnh và các thuốc đang sử dụng:Để bác sĩ có thể đánh giá nguy cơ tương tác thuốc và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.
• Cẩn thận khi sử dụng Corticoid cho phụ nữ mang thai và cho con bú

Giải đáp một số thắc mắc khi sử dụng Corticoid

1. Trẻ em dùng được không, trẻ em bao nhiêu tháng thì dùng được?

• Corticoid có thể sử dụng cho trẻ em dưới sự giám sát của bác sĩ.
• Độ tuổi sử dụng cụ thể tùy thuộc vào bệnh lý, tình trạng sức khỏe và loại Corticoid.
• Nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn về việc sử dụng Corticoid cho trẻ em.

2. Nên làm gì nếu gặp tác dụng phụ khi sử dụng Corticoid?

Nếu bạn gặp bất kỳ tác dụng phụ nào khi sử dụng Corticoid, hãy thông báo cho bác sĩ ngay lập tức. Bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng của bạn và có thể điều chỉnh liều lượng thuốc hoặc kê đơn thuốc khác để giảm tác dụng phụ.

Đến gặp bác sĩ ngay nếu gặp bất kỳ bất thường nào khi sử dụng thuốc

3. Corticoid có thể mua tự do tại nhà thuốc không?

Không, Corticoid là thuốc kê đơn và chỉ được bán theo chỉ định của bác sĩ. Việc tự ý mua và sử dụng Corticoid có thể dẫn đến nhiều nguy cơ, bao gồm tác dụng phụ nghiêm trọng và tương tác thuốc.

Corticoid là một nhóm thuốc hiệu quả trong điều trị nhiều bệnh hô hấp. Tuy nhiên, việc sử dụng Corticoid cần tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ để đạt hiệu quả điều trị cao và hạn chế tác dụng phụ. Hy vọng bài viết này của An Phế Thái Minh đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về Corticoid.

Tham khảo tại:

https://tapchiyhocvietnam.vn/index.php/vmj/article/download/3322/3058/6143

https://www.mayoclinic.org/drugs-supplements/corticosteroid-oral-route-parenteral-route/side-effects/drg-20070491?p=1

https://my.clevelandclinic.org/health/drugs/4812-corticosteroids

Có thể bạn cũng quan tâm đến các hoạt chất sau:

> Penicillin là gì? Ứng dụng của Penicillin trong điều trị viêm phế quản

> Magie Sulfat trong điều trị đợt cấp hen phế quản nặng

> Hiệu quả của Salmeterol trong điều trị bệnh viêm đường hô hấp